Örgütlenme Hürriyeti Ders Notları

Anayasa Dernek ve vakıf 33, Sendika 51, Siyasi Parti 68, AİHS 11 maddede düzenlenmiştir.

AİHM, Dernek kavramının özerk bir kapsamı vardır. Ulusal mevzuattan kaynaklanan kamu kuruluşu ya da yarı idari kuruluşların bu kapsamda kalmaz. Van Leuven-Belçika Kararında yasayla kurulmuş Hekimler Odasını bu kapsamda görmemiştir. Zira bu tip örgütlenmeler odaya üye olmama özgürlüğünü bireyin elinden almakta ve başka derneklerin kurulmasını engellemektedir. Bu nedenle, zorunlu üyelik esasına göre kurulmuş olan ve alternatifi olmayan, kamu denetimine tabi bulunan Kamu Kurumu Niteliğindeki meslek kuruluşları (AY 135) AİHS 11 maddesi kapsamındaki görülemez.

Derneğe katılma ve katılmama hakkı bulunmalıdır. AİHM kendi amaçlarını, örgütlenmesini ve usullerini belirlemede özerkliğe sahip olan örgütleri bu kapsamda görmektedir. Örgütlenme hürriyeti teorik ve göz boyayıcı değil, uygulanabilir ve etkin olmalıdır. Din ve inanç hürriyetinin, ifade hürriyetinin toplu halde dile getirilebilmesini temin için örgütlenme hürriyetinin korunması şarttır. Aksi halde her iki hürriyetin korunması çok kısıtlı ve yetersiz kalırdı.

Örgütlenme özgürlüğü, sadece siyasi partiyi kurmayı değil, siyasi partinin kurulduktan sonraki siyasi faaliyetlerini özgürce sürdürme hakkını da güvence altına alır. 11. Maddenin sağladığı güvence parti ya da derneğin hayatta olduğu süre boyunca devam eder.

Örgütlenme özgürlüğüne müdahalenin haklı olabilmesi için mutlaka ikna edici ve zorlayıcı bir nedene dayanmalıdır. Sendikal hürriyetin etkin bir şekilde kullanılmasına izin verilmelidir.

Anayasa, siyasi parti kurma hakkını sadece Türk vatandaşlarına tanınmıştır.

Siyasetçinin özel hayatı dar, ifade özgürlüğü geniştir. O yüzden siyasi partilerde örgütlenme özgürlüğü daha çok korunmalıdır. Örgütlenme özgürlüğünün amaçlarından biri AİHS 9-10’daki hakları korumak ve geliştirmektir. Ortak amaç, siyasi, sosyal, dini, kültürel veya ekonomik olabilir. Örgütlenme olmadan bu hakların korunması yetersiz kalır. Demokrasi örtüsü altında demokrasiyi tahribe yönelmedikçe örgütlenme hakkı korunmalıdır. Her düşüncenin yasama organında temsil edilebilmesi için ifade özgürlüğüne, ifade özgürlüğünün etkin şekilde kullanılabilmesi için de siyasi partilere ihtiyaç vardır.

Örgütlenme hürriyeti, siyasi demokrasiyi somutlaştıran özgürlükler arasında yer alır. Toplumsal talepleri somutlaştırır, siyasi partiler eliyle toplumsal direktife dönüştürür.

AİHM, azınlık olarak kabul edilmeyi amaçlayan Slezya Ulusal Örgütünün kapatılmasını, örgütlenme özgürlüğüne haklı müdahale olarak görmüştür. Azınlık taleplerinin hukuki karmaşaya yol açacağını vurgulamıştır. (Slezya-Polonya)

& Çok hukukluluk söylemi, şeriat talebi, şiddete başvurma ihtimali gerekçe kullanılarak AİHM tarafından haklı bulunmuştur (Refah Partisi-Türkiye)

& 1-Toplumsal çatışma ortamı ihdas eden eylemler, yasal olan ve olmayan yoldan mücadelemizi sürdüreceğiz. 2- Terörü destekleyen eylemler (Şiddeti kınamamak zımnen destektir) 3-Partinin öngördüğü toplum modeli demokrasiyle bağdaşıyor mu? (Herri Batasuna-İspanya 2007)

Zımni ilga kuralı (AY 90-son), AİHS hakların asgari sınırını belirler, genişletilmesine karşı çıkmaz (m.53)

AYM, dernek üyelerinin hakları ile derneğin haklarının özdeş olmadığına karar vermiştir. Ancak, Metin Bayyar HKP kararında bu anlayışından uzaklaşmıştır. Bu kararda siyasi parti örgütlenmelerine daha fazla koruma sağlama iradesi ön plana çıkmaktadır.